کشاورزی ارگانیک

امروزه رویکرد جهانی به سمت تولید محصولات سالم و ارگانیک می باشد. محصولات ارگانیک ماحاصل به کارگیری استانداردهای داوطلبانه زیست محیطی هستند که مهمترین هدف آن حفظ و پایداری خاک و ارزش های اکوسیستمی است.

 بنابراین کشاورزی ارگانیک، نظام زراعی است مبتنی بر مدیریت اکوسیستم، متمرکز در حاصلخیری خاک، سلامت گیاه و عدم مصرف مواد شیمیایی مصنوعی که این نظام با شرایط اجتماعی، اقتصادی ، منطقه ای و محلی سازگار است. این محصولات دارای کیفیت و طعم طبیعی و فاقد مواد شیمیایی مصنوعی و باقیمانده عناصر، فلزات و مواد مضر هستند. محصول سالم، تحت کنترل استانداردهای الزامی و اجباری کیفیت غذایی در کشاورزی قرار دارد . این محصوالت دارای حد مجاز باقیمانده آفتکش، عناصر، فلزات و سموم ماحصل اعمال استانداردها و برنامه های مدیریتی بر اساس معیارهای مشخصی مانند کدکس، MRL و غیره هستند . در ایران ، کشاورزی به عنوان محور استقلال می باشد و بیش از 59 درصد نیاز غذایی کشور از طریق تولیدکنندگان داخلی تامین می شود . بنابراین با توجه به رویکرد جهانی، همه بخش های آموزشی، تحقیقاتی و اجرایی در بخش کشاورزی به دنبال تولید محصدول با کیفیت و سالم هستند. لذا در حال حاضر اکثر گلخانه های سبزی و صیفی کشور تحدت پوشش مدیریت تلفیقی مبارزه با آفات قرار گرفته اند و تمام آنها محصولات سالم تولید می کنند. البته این امر بدین معنا نیست که محصولات تولیدی کشورمان ناسالم هستند. زیرا مصرف سم در کشور ما 7/0 کیلوگرم در هکتار است در حالی که این میزان مصرف در جهان یک کیلوگرم در هکتار می باشد. لذا با توجه به توان بالقوه کشور ایران در گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی سالم و ارگانیک، در این مطالعه سعی شده است مروری اجمالی بر وضعیت فعلی کشور در تولید محصولات مذکور صورت پذیرد و در نهایت سیاست های پیشنهادی در زمینده توسعه کشاورزی سالم و ارگانیک در کشور ارائه گردد. در چهار دهه اخیر، ‌كيفيت و كميت  محصولات کشاورزی به دلیل مصرف بي‌رويه انواع علف‌كش‌ها، سموم آفت‌كش، هورمون‌ها، كودهاي شيميايي، فاضلاب شهري وغيره به شدت مورد تهديد قرار گرفته و با ايجاد انواع بيماري‌ها، امراض، آلودگي‌هاي بهداشتي و زيست ‌محيطي به عنوان  يكي از مهمترين عوامل تشديد مقوله مرگ و مير و كاهش متوسط عمر جمعيت انساني در دنیا محسوب مي‌گردد. مصرف بي رويه و نادرست تكنولوژي و نهاده‌هاي شيميايي (هر چند دردهه اول انقلاب سبز  موجبات افزايش توليد در واحد سطح را فراهم کرد) در حال حاضر مشكلات بسيار جدي را از لحاظ كمي و كيفي در فرايند توليد محصولات كشاورزي باعث شده است. در چنين شرايطي مقوله امنيت و سلامت غذا  به عنوان راهبرد مبنايي درسطح بین المللی برای دستيابي به توسعه پايداردر هزاره جديد مورد توجه جدي قرار دارد . زيرادر صورت استمرار نظام کشاورزی فعلي، با توجه به افزايش جمعیت کره زمین که در آینده نزدیک به مرز 11 میلیارد نفر می رسد به شمار می رود، مطمئناً دنيا با بحران غذا و محيط زيست مواجه خواهد شد. در این میان جبهه جدیدی متشكل از حامیان کشاورزی مدرن قرار دارند که راه رسیدن به امنيت و سلامت غذا را، دست كاري هاي ژنتيكي و توليد محصولات تراريخته می دانند. اين در حالي است كه بر خلاف تبليغات و ادعاي آنان، يكي از چالش‎هاي مهم كشاورزي در حال حاضر و آينده، گسترش كاربرد محصولات دست‎ورزی‎شده ژنتيكي است. محصولات دست‎ورزی ‎شده ژنتیکی نه تنها يك چالش و تهديد براي کشاورزي محسوب مي‎شوند، بلكه يكي از مهم‎ترين منابع تهديد کننده كيفيت مواد غذايي براي مصرف‎كنندگان در سرتاسر جهان به شمار مي‎روند. از اين رو با توجه به اين مسائل،‌ تمامي تلاش ها و برنامه ها براي تحقق پايدار امنيت و سلامت غذا، توسعه كشاورزي ارگانيك است  كه در اين مقاله به مباني و الزامات علمي و حقوقي مربوط به توليد و عرضه محصولات ارگانيك با بررسی فرايند و نتايج اجراي برنامه ملي توسعه  کشاورزی  پایدار مبتنی بر نظام ارگانیک در معاونت ترويج و اموزش است كه در چارچوب  برنامه جهانی امنیت و سلامت غذای سازمان ملل متحد  با پشتيبانيFAO  در قالب پروژه منطقه ای خاور نزدیک و پروژه های  الگویی  برنامه عمران سازمان ملل متحد(UNDP/GEF/SGP) در دامنه زمانی 2002 تا 2009   در سطح بیش از 280 منطقه  عملیاتی و بر روی 30  موضوع  و محصول در 30 استان کشور در ایران اجرا شده است  . توسعه كشت ارگانیك از جمله برنامه‌هایی است كه باید پیگیری شود تا علاوه بر كاهش استفاده از سموم، كیفیت محصولات كشاورزی و باغی تولیدی افزایش یابد. محصولات ارگانیك، محصولاتی هستند كه تمام مراحل رشد آنها در خاك انجام شده و از چند سال قبل هیچ‌گونه سموم دفع آفات گیاهی همچون علف هرزكش‌ها، قارچ‌كش‌ها و مواد شیمیایی در آن استفاده نشده‌ و فقط با مواد طبیعی مانند كمپوست گیاهی رشد می‌كنند. در تركیب میوه‌های ارگانیك هیچ‌گونه اصلاح ژنتیكی صورت نمی‌گیرد و از گازها برای رشد زودرس میوه‌ها استفاده نمی‌شود به ‌همین دلیل رنگ این نوع میوه‌ها طبیعی است. محصولاتی كه با كودهای شیمیایی تولید می‌شوند به دلیل نداشتن زمان لازم برای طی كردن مرحله رشد، بسیاری از ویتامین‌ها و مواد ضروری را ندارند بنابراین تولید میوه‌هایی با ظاهر درشت كه فاقد طعم و خاصیت هستند همگی ناشی از استفاده بی‌رویه از كودها، آفت‌كش‌ها و باقی ماندن تركیبات آنها در محصولات است. کاهش مصرف كودهای شیمیایی و توزیع كودهای ارگانیک و بیولوژیك در میان كشاورزان موجب كاهش هزینه‌های دولت در زمینه یارانه اعطایی به كودهای شیمیایی شده و از طرفی زمینه تولید محصولات سالم و ارگانیك را در جامعه فراهم می نماید. در بسیاری از استان های کشور محصولات متعددی در حال تغذیه ارگانیک می باشند. به عنوان مثال در شهرستان ساوه كه یكی از قطب های مهم تولید انار كشور است به توسعه كشت ارگانیك توجه بیشتری شده تا انار این شهرستان به عنوان یك محصول ارگانیك شهرت جهانی پیدا كند. باید در نظر داشت که در آینده نزدیک صادرات محصولات كشاورزی به كشورهای مختلف در گرو تولید محصولات ارگانیك و عاری از سموم خواهد بود.